GANDHI AND POETRY

One day a lean poem
reached Gandhi’s ashram
to have a glimpse of the man.

Gandhi spinning away
his thread towards Ram
took no notice of the poem
waiting at his door
ashamed as he was no bhajan.

The poem cleared his throat
and Gandhi looked at him sideways
through those glasses
that had seen Hell.

‘Have you ever spun thread?’, he asked,
‘Ever pulled a scavenger’s cart?
Ever stood the smoke
of an early morning kitchen?
Have you ever starved?’

The poem said: ‘I was born
in the woods, in a hunter’s mouth.
A fisherman brought me up in his hamlet.

Yet, I know no work, I only sing.
First I sang in the courts:
then I was plump and handsome;
but am on the streets now,
half-starved.’

‘That’s better,’Gandhi said
with a sly smile, ‘but you must
give up this habit
of speaking in Sanskrit at times.
Go to the fields, listen to
the peasants’ speech.’

The poem turned into a grain
and lay waiting in the fields
for the tiller to come
and upturn the virgin soil
moist with the new rain.
(Translated from the Malayalam by the poet )

K. Satchidanandan

ગાંધી અને કવિતા

એક દી એક કૃશ કાવ્ય
પહોંચ્યું ગાંધી આશ્રમે
નજરે એમને નિહાળવા.

બાપુ તો કાંતી રહ્યાં'તાં
દોરો પોતાનો રામ ભણી લંબાવતાં
ક્યાંથી દેખાય એને કાવ્ય
ઊભું જે બારણે વાટ જોતું ને
નથી પોતે ભજન એ ખ્યાલે ઝંખવાતું.

ખોંખારો ખાધો કાવ્યે
ને જોયું બાપુએ આડી નજરે
એ ચશ્માના કાચમાંથી જેણે
નરક પણ જોયું હતું.

‘કાંત્યું છે કદી તેં?’, પૂછ્યું બાપુએ
‘ક્યારે મેલાં ઉપાડ્યાં છે માથે?’
‘ક્યારે ય ધુમાડો ખાધો છે
વહેલી પરોઢના ચુલાનો?’
‘ભૂખમરો વેઠ્યો છે કદી?’

કાવ્ય કહે : ‘મારો જન્મ તો
થયો'તો જંગલમાં, કોઈ શિકારીના મુખમાં
ને ઉછેર માછીમારને ઝૂંપડે.

છતાં મને કોઈ કામ ન આવડે, હું તો બસ ગાઉં
પહેલા મેં ગાયું રાજદરબારોમાં
ને ત્યારે હતું હું મદમસ્ત, સૌંદર્યપૂંજ
પણ હવે રઝડું છું શેરીઓમાં
અડધું ભૂખે ચોડવાતું.’ 

‘સારું છે’ કહ્યું બાપુએ
વંકા સ્મિત સાથે, ‘પણ મૂકી દેવી પડશે 
આ ટેવ ઘડી ઘડી
અઘરું બોલવાની.
જઈને ખેતરમાં સાંભળ
કોસ હાંકનારા બોલે છે શું.’

અને કાવ્ય થઈ ગ્યું ધાનનો દાણો
ખેતરમાં રાહ જોતો
કે ક્યારે ખેડુ આવે ને
તાજે છાંટણે ભીંજાયેલી
કોરી ધરતીને ખેડે. 
(સચ્ચિદાનંદનની અંગ્રેજી કવિતાનું ગુજરાતી રૂપાંતર)

અનુવાદઃ માવજીભાઈ